Het vluchtelingenprobleem
“Onderwijs, vrijheid, vrede, werk, een normaal leven” – dat is wat de meeste vluchtelingen naar zij zeggen, willen. Op de vraag waarom ze dood, uitbuiting, verlies van familie, onvoorstelbaar lijden en ontbering willen riskeren, antwoorden ze: er was geen andere optie. Vervolging, armoede en oorlog zijn de voornaamste drijfveren – geen veiligheid, geen vrede, geen werk, geen hoop.
Niets vat zo treffend samen wat er mis is met onze wereld als het vluchtelingenprobleem; het is een tragisch symbool van ons falen – op mondiaal, nationaal en lokaal niveau.
Ze vallen uit de lucht wanneer vliegtuigen hun landing op onze vliegvelden inzetten, zij dobberen dagenlang op overvolle bootjes, zij spoelen aan op onze kusten, onze stranden liggen bezaaid met hun lichamen en bezittingen, zij verbergen zich in vrachtwagens – alles om te ontsnappen aan gevaren en onmenselijke omstandigheden thuis. Ze zijn migranten, ze zijn onderweg; de migratiegolf kan niet gestopt worden en daarom is er dringend behoefte aan oplossingen.
Waar moeten we zoeken naar oplossingen? De Europese Unie? Nationale of lokale autoriteiten? De VN? Liefdadigheidsinstellingen? De plaatselijke bevolking? Regeringen en leiders lijken niet de juiste vragen te stellen en meer aan symptoombestrijding te doen dan de oorzaken aan te pakken. Ieder land houdt er een eigen aanpak op na, sommige landen nemen meer op hun schouders dan redelijk is en andere vermijden verantwoordelijkheid op zich te nemen. Zoals vaker met grote internationale problemen vereist deze crisis een adequaat snel antwoord en ook een eensgezinde internationale oplossing voor de lange termijn. Maar bovenal een verandering in mentaliteit en prioriteiten. We moeten vooruitzien naar een rechtvaardige mondiale samenleving die voorziet in de behoeften van al haar burgers. Voor nu en op de lange termijn zou het deels een oplossing zijn om alle grenzen open te stellen en vrijheid van beweging toe te staan – wat in wezen een grondrecht van de mens is.
Op het ogenblik vangen veel lokale gemeenschappen op waar de regering tekortschiet. Geconfronteerd met groeiende aantallen migranten die hun kusten bereiken, is de reactie van veel lokale mensen om hulp te geven. De vluchtelingen krijgen voedsel, onderdak, kleding, medicijnen – kortom, wat er aan hulp nodig is en verstrekt kan worden.
In Hongarije bouwt de regering een muur om migranten te weren, maar deze daad van xenofobie verhult een ander verschijnsel: een grote beweging onder gewone burgers die vluchtelingen welkom heten.
Ofschoon het anti-migrantenstandpunt in Duitsland groeit, staat het overgrote deel van de bevolking daarentegen indrukwekkend positief tegenover migranten. Veel gemeentes, families en liefdadigheidsinstellingen verwelkomen vluchtelingen, die voor het merendeel uit conflictgebieden in het Midden-Oosten, Afrika en Azië komen.
Zweden staat bekend om zijn vrijgevige en praktische beleid, vooral wanneer het om integratie gaat. Het officiële Spanje kiest voor de harde lijn, maar Spaanse liefdadigheidsinstellingen tonen hun leiders de weg vooruit met barmhartige humanitaire programma’s, door hulp met documenten, taalcursussen en vakopleidingen, die de vluchteling toegang tot de arbeidsmarkt geven.
Het VN Vluchtelingenagentschap schat dat Griekenland in het eerste halfjaar van 2015 meer dan 100.000 vluchtelingen en migranten heeft opgevangen, meer dan het dubbele als in dezelfde periode in 2014. Premier Alexis Tsipras waarschuwt dat de stroom immigranten naar Griekenland veel groter is dan het land aankan. Ook hier reageert de plaatselijke bevolking als eerste om aan de behoeften van de kwetsbaren tegemoet te komen. Bewoners en zelfs vakantiegangers op Lesbos, Chios, Kos en andere eilanden dicht bij de Turkse kust stellen zichzelf bloot aan bedreigingen en eventuele strafrechtelijke vervolging door pas aangekomen vluchtelingen te helpen.
Terwijl sommige regeringen ervoor kiezen om vluchtelingen als “illegaal” te bestempelen als rechtvaardiging voor hun terughoudendheid bij het nemen van hun verantwoordelijkheid, wijzen de burgers van de wereld via internetpetities (zoals Avaaz) en plaatselijke acties de weg naar een ander soort wereld.
De uitdaging waar vluchtelingen ons mee confronteren, is niet beperkt tot Europa en wat nu volgt is wellicht een al te eenvoudige voorstelling van de feiten (er zijn vast oneindig veel meer factoren die een rol spelen), maar de Westerse wereld heeft deels bijgedragen aan de drijfveer om te migreren. Oorlogen, direct of indirect, en de wapenhandel hebben stromen vluchtelingen gecreëerd. De internationale gemeenschap is er tot nu toe niet in geslaagd om in een evenredige herverdeling van de hulpbronnen van de wereld te voorzien, wat tot gevolg heeft dat miljoenen mensen in hun eigen land niet de beschikking hebben over basisbehoeften en fundamentele rechten. Zoals veel vluchtelingen zeggen: “Als ik in mijn eigen land kon blijven, zou ik dat doen.” (Bronnen: guardian.com; unhcr.org; huffington post.com; bbcnews.com)