Shakespeare over vijandigheid jegens vluchtelingen:
Torenhoge onmenselijkheid”

Dit jaar (2016) wordt de 400ste sterfdag van Shakespeare herdacht en vele instanties besteden daar uitgebreid aandacht aan. Als onderdeel van een grote tentoonstelling heeft de British Library het enig overgebleven fragment van een tekst in Shakespeares handschrift online gezet. In dit fragment weerklinken de recente debatten over vluchtelingen.
Het fragment komt uit revisies van Anthony Mundays Elizabethaanse toneelstuk The book of Sir Thomas More (“Het Boek van Sir Thomas More”). Voor dat stuk schreef Shakespeare een toespraak over de opstand van 1 mei 1517 die uitbrak naar aanleiding van de vraag of vluchtelingen het land in mochten komen. Immigranten uit Lombardije (noord-Italië) werden  bedreigd door Londenaren die immigranten ervan beschuldigden dat zij de lokale bevolking werk en geld kostten. De Londenaren wilden dat ze uitgezet werden. Dezelfde argumenten werden in de tijd dat het toneelstuk werd geschreven met betrekking tot de gevluchte Hugenoten naar voren gebracht.
Het toneelstuk werd tijdens Shakespeares leven nooit voltooid of uitgevoerd, uit vrees dat het onrust zou veroorzaken in een tijd van godsdienstige spanningen die een ongekende vluchtelingencrisis in Europa teweeg hadden gebracht. In een reeks toespraken, die door Shakespeare geschreven werden, maakt Thomas More zich sterk voor een humane behandeling van degenen die gedwongen zijn asiel te zoeken. In een bezielde en klemmende toespraak doet Sir Thomas alsof hij het eens is met de zorgen van de ordeverstoorders die de uitzetting van de vluchtelingen eisen, om een einde aan de sociale beroering te maken. Shakespeares woorden doen een klemmend beroep dat onze moderne oren zeker bekend voorkomt.
“Stel nu dat zij werden weggestuurd, en stel dat Engeland door jullie kabaal van al zijn waardigheid werd ontdaan;
“Stel je de miserabele vreemdelingen voor, hun baby’s op hun rug en hun armzalige baggage, zich voortslepend naar de havens en kusten voor vervoer
En jullie hebben de macht,
Het gezag verstild door jullie geraaskal,
En jullie gekleed in je eigen meningen;
Wat had je dat opgeleverd? Ik zal het je vertellen: je had geleerd
Hoe onbeschaamdheid en de sterke hand het voor het zeggen hebben.
Hoe orde onderdrukt wordt; en door dit patroon zou niemand van jullie oud worden
Want andere schurken, zo gevormd door hun dromen,
benadelen jou met dezelfde hand, dezelfde redenen en hetzelfde recht.
En mannen als roofzuchtige vissen vallen elkaar aan. Zouden elkaar doden …
… stel dat de koning genoeg heeft van jullie ernstige overtredingen en jullie verbant?
Waar zou je heen gaan?
Welk land, afhankelijk van je dwaling,
zou je onderdak verlenen? Ga je naar Frankrijk of Vlaanderen, naar een Duitse provincie, naar Spanje of Portugal,
Ja, elk land dat geen bondgenoot van Engeland is, …
Waarom, jullie zullen daar vreemdeling zijn: zou je gerust zijn als je een land vindt met zo’n barbaars karakter,
dat om het geringste uitbreekt in geweld en jullie geen plek op de aarde gunt?
Dat hun verafschuwde zwaarden tegen je nek slijpt, je als honden afwijst alsof God je niet heeft geschapen?
…Wat zouden jullie ervan vinden om op deze manier behandeld te worden?
Dat is de situatie van de vreemdelingen en dit is jullie torenhoge onmenselijkheid.
(Bronnen: bl.uk; playshakespeare.com; theshakespeareblog.com)

Eén wereld met een gezamenlijk plan
Ter ere van het 25-jarig jubileum van de baanbrekende sociaal-maatschappelijke encycliek Centesimus annus van paus Johannes Paulus uit 1991, organiseerde de Pauselijke Academie voor Sociale Wetenschappen een symposium. Dit symposium vond plaats op 15 en 16 april en richtte zich op twee grote vragen: de economische, politieke en culturele veranderingen van de afgelopen 25 jaar, en hoe de sociaal-maatschappelijke leringen van de katholieke kerk de wereld hebben beïnvloed en hoe zij dit in de toekomst zouden kunnen doen.
Centesimus annus markeerde destijds ook al het 100-jarig jubileum van Rerum novarum, de cruciale encycliek over sociale zaken in de moderne wereld. Centesimus annus werd geschreven ten tijde van massale verandering en oproer in de politieke sfeer, toen een unieke toename in welvaart en levensstandaard over de hele wereld werd bedreigd door uitbuitende belangengroepen. Het doel ervan was om een visie van moreel gestructureerde vrijheid voor te leggen ten bate van de mensheid.
Onder de 35 economen, academici, kerkleiders en politici die voor de conferentie waren uitgenodigd, bevonden zich de Amerikaanse Democratische presidentskandidaat Bernie Sanders, de Boliviaanse president Evo Morales, de Ecuadoraanse president Rafaël Correa en professor Jeffrey Sachs, econoom en directeur van het Earth Institute.

Professor Jeffrey Sachs presenteerde de eerste paper, “Veranderingen in de wereldeconomie sinds 1991”. Hij ging in op de voorgeschiedenis van de encycliek en stelde dat de waarschuwingen daarin grotendeels onopgemerkt waren gebleven. De voornaamste uitdaging is dat “eigenbelang plaats moet maken voor het algemene belang”. Hij beschreef de gevolgen van onbegrensde hebzucht wanneer dat hand in hand gaat met macht en de drijvende kracht achter de markteconomie wordt. Corruptie en misdaad blijven onbestraft en machthebbers worden niet ter verantwoording geroepen. En de cultuur van straffeloosheid is dusdanig dat zij hun posities weten te behouden. Professor Sachs zei dat het economische beleid van beide politieke partijen in de VS multinationals, handelsovereenkomsten en winst bevoorrechten zwaarder liet wegen dan alle andere factoren, met desastreuze gevolgen: meer extreme ongelijkheid, aftakeling van het milieu, meer corruptie en financiële instabiliteit dan ooit tevoren. Schandalen die hebzucht en corruptie van ondernemingen blootlegden, hebben aangetoond dat de grote banken handelen alsof zij boven de wet staan. Hij was ook uitgesproken in zijn kritiek op Amerika over 25 jaar van uitstel op het gebied van klimaatkwesties. Ten slotte formuleerde professor Sachs een missie: “Onze urgentste, praktische taken zijn: allereerst, om een nieuwe mondiale consensus te creëren over duurzame en menselijke ontwikkeling waar China, India, Afrika en andere delen van de wereldbeschaving deel van uitmaken. Ten tweede: Ik zie het als een absolute noodzaak om straffeloosheid te beëindigen – om in staat te zijn eerlijk te spreken over de machtigen, de rijken, wat een angstige ervaring is – maar het is ook van groot belang.” Hij besloot met een oproep acht te slaan op paus Franciscus’ visie op het ontwikkelen van een gemeenschappelijk doel – één wereld met een gezamenlijk plan.”

Rafaël Correa: De voornaamste vraag is wie de grootste zeggenschap heeft in een samenleving: de elite of de meerderheid? De markt of de maatschappij? De grootste uitdaging van deze eeuw is het bereiken van het overwicht van de mens over het kapitaal.
“De wereldorde is niet alleen oneerlijk, maar ook immoreel. Alles is in het voordeel van de machtigsten en de dubbele standaards zijn alomtegenwoordig: de goederen die bijvoorbeeld door arme landen geproduceerd worden, moeten gratis zijn, terwijl de goederen, kennis, wetenschap en technologie afkomstig van buitenlandse mogendheden particulier bezit moeten zijn en verkocht worden.”
“De markt is een goede dienaar, maar een verschrikkelijke meester… Ongelijkheid, en daarmee armoede, ontstijgen is van het grootste morele belang, want voor het eerst in de geschiedenis is armoede, vooral in Latijns-Amerika, niet het resultaat van gebrek aan natuurlijke hulpbronnen maar het gevolg van oneerlijke en buitensluitende systemen. Het fundamentele morele vraagstuk is dan ook vooral een maatschappelijk vraagstuk.

Evo Morales: “Wij zijn de moraliteit met twee gezichten van het Imperium beu. Zij spreken over democratie maar het zijn de markten die regeren. In landen met kapitalistische systemen, zijn het de bankiers en zakenmensen die de politieke kandidaten financieel ondersteunen, ongeacht wie er wint. De gekozen regering regeert niet, dat doen de ondernemingen. (…) De economie in Bolivia is hervormd om te kunnen bouwen aan rechtvaardigheid en gelijkheid.”

Bernie Sanders: “Onze jongeren zijn niet langer tevreden met het corrupte en beschadigde politieke systeem en een economisch systeem dat gebaseerd is op stuitende ongelijkheid en onrechtvaardigheid. Zij zijn niet tevreden met de vernietiging van ons milieu door een fossiele-brandstofindustrie wiens hebzucht de korte-termijnwinst boven klimaatverandering en de toekomst van onze planeet plaatst. Zij willen in harmonie leven met de natuur, haar niet vernietigen. Zij roepen op tot een terugkeer naar eerlijkheid, naar een economie die het algemeen belang dient door te garanderen dat ieder persoon, arm of rijk, toegang heeft tot kwaliteitszorg, -voeding en -onderwijs…
“Onze uitdaging is vooral een morele: om onze inspanningen en visie in te zetten voor het gemeenschappelijk belang.” (Bronnen: ourfuture.org; pass.va; catholicnews.com; radiovaticana.va)