interview met Atossa Soltani door Jason Francis (verkort)

Amazon Watch, een ideële organisatie gevestigd in San Francisco, werd in 1996 opgericht om het Amazone-regenwoud te beschermen en om de rechten van de inheemse bevolking in de regio te bevorderen. Het Amazone-regenwoud is het grootste en meest biodiverse tropische regenwoud in de wereld. Het bestrijkt een gebied groter dan het continentale gedeelte van de VS en strekt zich uit over negen landen.
Amazon Watch voert samen met inheemse en milieuorganisaties campagnes voor mensenrechten, verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven en de Amazone ecologie. Atossa Soltani is de oprichter en directeur van Amazon Watch. Jason Francis interviewde haar voor Share International.

Share International: Waarom is het belangrijk om het Amazone-woud te beschermen?
Atossa Soltani: Het Amazone-woud is cruciaal voor het klimaat over de hele wereld. Het regelt het weer en de regenval, niet alleen in Zuid-Amerika maar wereldwijd. Het wordt wel de motor van het mondiale weersysteem genoemd, en ook de regenmachine en de longen van de planeet. De Amazone is een vitaal orgaan van de Aarde en als zodanig is eenieder van de bijna 7 miljard mensen op de planeet afhankelijk van de Amazone en de functies waarin deze voorziet.
De Amazone is ook de bakermat van talloze plant- en diersoorten, eenderde tot de helft van alle planten en dieren op Aarde. Veel van deze planten hebben een medicinale waarde. Minder dan 1 procent van de planten van de Amazone zijn onderzocht op hun medicinale eigenschappen, en we denken dat ze veelbelovend zijn bij het vinden van geneesmiddelen tegen ziekten, inclusief kanker, diabetes en aids.

SI: Wat is de visie van Amazon Watch, en wat inspireerde u om de organisatie op te zetten?
AS: De visie van Amazon Watch is dat we als partners samenwerken met inheemse volken in het hele Amazone-gebied om hun inheemse rechten te bevorderen en hun milieu te beschermen. Gedurende duizenden jaren is de inheemse bevolking een ongelooflijk effectief beheerder van het woud geweest en ze staat in de frontlinie van de strijd voor het behoud van de Amazone. Daarom, door hen bij te staan hebben we de beste kans om het woud te beschermen. En de leefwijze van de inheemse bevolking, hun cultuur en traditionele kennis bieden lessen over hoe de moderne maatschappij meer in evenwicht met de natuur kan leven.
We werken als partners en voeren campagnes voor inheemse landrechten en het recht op zelfbeschikking, voor duurzame ecologische ontwikkeling, voor verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven, en om de wereld de waarde en het belang te helpen begrijpen van zowel het tropisch regenwoud als de traditionele kennis die hier bestaat.
We werken bijvoorbeeld aan campagnes om bedrijven aansprakelijk te stellen voor de vernietiging van het woud en verontreiniging van het water. We werken aan programma’s ter ondersteuning van de eigen initiatieven van de inheemse bevolking om hun land te verdedigen en het eigendomsrecht te registreren. We werken om de publieke investeringen te verschuiven van destructieve energie- en megaprojecten naar duurzame ontwikkeling.
De kern van onze missie is het geloof dat de inheemse bevolking rechten heeft en dat zij een dienst verleent aan de mensheid als geheel. We kunnen heel wat leren van hun strijd en hun wijsheid. Wij kunnen ook heel wat verliezen, wanneer die bevolking haar thuisland, haar bossen en haar cultuur verliest. Als die verdwijnen, dan verdwijnt daarmee de hele Amazone.
Zelf ben ik vanaf jonge leeftijd door het indrukwekkende, ongelooflijke fenomeen dat de Amazone is, geïnspireerd. Ik leerde erover in mijn eerste studiejaar in 1983. Van af dat moment heb ik dit altijd een belangrijke strijd voor de planeet gevonden, en ik heb mij de afgelopen 21 jaar ingezet voor deze mondiale crisis, in het bijzonder tegen de ontbossing en voor het behoud van de Amazone en de rechten van de inheemse bevolking.

Ontbossing

SI: Wat is het huidige tempo van de ontbossing van de Amazone?
AS: Ontbossing over het hele Amazone gebied wordt eigenlijk niet gemeten. In feite gelden de gegevens die beschikbaar komen alleen voor de ontbossing in de Braziliaanse Amazone. Dus is het moeilijk in te schatten. We weten dat er in landen als Ecuador een zeer hoog tempo van ontbossing bestaat. Omdat 60 procent van de Amazone in Brazilië ligt, kan de ontbossing in sommige jaren zo groot als België zijn en in andere jaren zo groot als Frankrijk. Het varieert, maar in het algemeen kan men zeggen dat in de afgelopen 40 tot 50 jaar ongeveer 20 procent van de wouddekking in het algemeen in het Amazone-gebied verloren is gegaan, in Brazilië, Bolivia, Ecuador, Peru, Colombia, Guyana, Frans Guyana en Suriname. Nog eens 20 procent van het woud in het gebied is zodanig verslechterd dat de ecologische hydrologische functie erop achteruitgaat. Ergens tussen de 20 en 40 procent is ontbost en gedegenereerd.
We vechten tegen de klok. Circa 40 tot 50 procent is het ecologische kantelpunt waarop de gehele hydrologische cyclus van de Amazone uiteen zou vallen. En we zijn daar niet ver vandaan. We hebben waarschijnlijk nog ten hoogste een paar decennia en sommigen beweren dat we dat punt dit decennium al kunnen bereiken.

SI: Wat zijn de oorzaken van de ontbossing en de aantasting van de Amazone?
AS: Dat verschilt van plaats tot plaats. In het Andes-gedeelte van de Amazone, met bergwouden, zijn de oorzaken van ontbossing uniek. Dikwijls volgt ontbossing de wegen naar ontoegankelijke gebieden. Wegen worden aangelegd om hout af te voeren of voor de exploratie van olie en gas, en men legt infrastructuur zoals pijpleidingen aan. Dit soort projecten maakt toegang tot afgelegen gebieden mogelijk, wat een vloedgolf van mensen met zich meebrengt zoals stropers en mensen uit stedelijke centra die op land uit zijn. Kolonisatie en ontbossing volgen daarna met landbouw en soms industriële landbouw.
In de Braziliaanse Amazone omvatten de oorzaken van de boskap veehouderij en grootschalige plantages van sojabonen en oliepalmen. In de neder-Amazone zijn megadammen die enorme gebieden van de Amazone onder water zetten. In sommige plaatsen beslaan de ondergelopen gebieden duizenden vierkante kilometers.

…

“Tsjernobyl in de Amazone”
SI: Kunt u iets zeggen over wat sommige deskundigen een “Tsjernobyl in de Amazone” noemen?
AS: Die benaming verwijst naar gebieden die vervuild en geruïneerd zijn door de Chevron Corporation (voorheen Texaco). Eind jaren ’60 ontdekten zij olie in de noordoostelijke Amazone. Ze gebruikten een technologie om naar olie te boren die in de meeste andere delen van de wereld onwettig was, waarbij ze 68 duizend kubieke meter giftig proceswater en 68 duizend kubieke meter ruwe olie in de rivieren en stromen loosden in een gebied waar vijf inheemse stammen leefden. Dit raakte ook ongeveer 30 duizend boerengemeenschappen op het platteland. Dus dit gebied is eigenlijk verwoest.
Het bedrijf verliet het gebied in de jaren ’90 met achterlating van een enorm vervuild gebied. De volksgezondheid verkeert in een crisis. Er zijn onder de mensen grote epidemieën van kanker, aangeboren afwijkingen, huidproblemen en allerlei soorten ziekten die te maken hebben met de olievervuiling. Het bedrijf heeft geweigerd dit gebied te reinigen en, als gevolg, zich met handen en voeten verdedigd tegen een gerechtelijke aanklacht die in februari 2011 tot een aanvankelijke overwinning leidde. Een Ecuadoriaanse rechtbank besliste dat Chevron schuldig is en daarom 9,5 miljard dollar moet betalen aan schoonmaakkosten en om de schade die zij in de regio veroorzaakt hebben, te herstellen. We rekenen erop dat het recht uiteindelijk zal zegevieren en Chevron zijn verantwoordelijkheid voor de schoonmaak zal moeten nemen, waarbij ze direct hulp verlenen aan de gemeenschappen die door de olievervuiling geruïneerd zijn.

SI: Waar gaat de campagne “Maak Ecuador schoon” over, die Amazon Watch begonnen is?
AS: In 2001, toen Chevron Texaco kocht, lanceerde Amazon Watch een campagne om Chevron verantwoordelijk te houden voor zijn rol in de vervuiling van Ecuador. Wij zijn niet de aanklagers, maar we hebben de aanklagers gesteund. Het is een groepsgeding dat in gang is gezet door 30.000 inheemse  bewoners en dorpsbewoners, dat al 17 of 18 jaar loopt.
Ons werk is de gemeenschappen te ondersteunen en hen te helpen om hun stem gehoord te krijgen, waarbij we hen tot de voordeur van de beleidsmakers van Chevron brachten en steun wekten bij beleggers om Chevron verantwoordelijk te houden. De campagne bracht ook noodzakelijke hulp aan de gemeenschappen waarbij honderdduizenden bezorgde burgers uit de gehele wereld betrokken waren die brieven en petities ondertekend hebben ter ondersteuning van de eisen van de campagne “Maak Ecuador schoon”. De eisen van de campagne zijn dat Chevron de verantwoordelijkheid aanvaardt voor het schoonmaken van de vervuilde grond en het water, en de gemeenschap een vergoeding biedt voor mensen die gestorven zijn of nu nog lijden aan ziekten, om medische hulp naar de regio te brengen, en om de getroffen gemeenschappen in deze regio van drinkwater te voorzien.

SI: Waarom beschermen de regeringen van de staten het Amazone-woud niet tegen degeneratie en schending, en steunen ze niet de rechten van de inheemse bevolking tegen uitbuiting?
AS: De regeringen van deze landen – zoals Peru, Colombia en Brazilië – hebben staatsolie- en elektriciteitsbedrijven. Deze bedrijven en ministeries van energie en mijnbouw zijn partners van particuliere bedrijven bij het winnen van de hulpbronnen van de Amazone. Zo vormen de regeringen partnerschappen waarbij ze niet de rol spelen van regelgevers voor het milieu en handhavers van mensenrechten, maar juist helpen de winning van de hulpbronnen in de inheemse gebieden te vergemakkelijken.
Aan de ene kant bestaan er grondwettelijke garanties. In elk van de Latijns-Amerikaanse landen hebben de regeringen voorzieningen in hun grondwetten opgenomen die de inheemse bevolking recht geven op haar land en hulpbronnen, en haar recht op zelfbeschikking garanderen. Niettemin hebben deze regeringen geen regelgeving om deze grondwettelijke garanties op een adequate manier af te dwingen. Hun rechtssystemen werken niet en ze hebben heel weinig onafhankelijk toezicht op het milieu in de afgelegen regio’s van de Amazone. Bovenop al deze problemen gaan de regeringen, zoals ik al zei, partnerschappen aan met bedrijven voor de snelle winning van natuurlijke hulpbronnen. Het is dat ultieme belangenconflict dat de inheemse bevolking uitspeelt tegen de economische belangen van het bedrijfsleven dat de regering controleert.

SI: Hoe bevordert Amazon Watch de rechten van de inheemse bevolking? Wordt de inheemse bevolking krachtiger in haar strijd voor het behoud van het Amazone-woud?
AS: Het is altijd de principiële strategie van Amazon Watch’s geweest om de inheemse organisaties te versterken, de ontwikkeling van hun inheemse leiderschap te steunen en om de inheemse bevolking te helpen betere pleitbezorgers voor hun eigen rechten te worden. We helpen hen met middelen en trainingen om niet alleen hun eigen interne organisaties te versterken, maar ook om grote multinationale bedrijven en internationale financiële instellingen als de Wereldbank en de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank aan te pakken.

Aan het eind van de jaren ’90, toen Amazon Watch net begon, hielpen we inheemse leiders met het opzetten van email-accounts, het gebruiken van internet en het versturen van emails vanuit de dichtstbijzijnde stad in de jungle. Tegenwoordig bestaat er een goed geöliede beweging waar inheemse leiders niet alleen online in contact staan met de internationale gemeenschap en met hun supporters, maar ook met elkaar, van gemeenschap tot gemeenschap. Zij inspireren elkaar en helpen elkaar met voorbeelden. Ik vind dat een bijzonder stimulerende gedachte.
Ze zijn een macht geworden in Latijns-Amerika. De inheemse bevolking heeft regeringen doen omvallen en de agenda van regeringen bepaald. Zij hebben regeringen gedwongen wetten te veranderen, en hebben in sommige gevallen, door middel van burgerlijke ongehoorzaamheid, lopende operaties zoals grote bedrijven stopgezet en eruit gegooid. Ze zijn een macht om rekening mee te houden.

SI: Is er nog iets dat u zou willen toevoegen?
AS: Ik moedig mensen over de hele wereld, die wel duizenden kilometers van de wouden in de Amazone verwijderd kunnen zijn, aan om te kijken naar wat zij doen in hun dagelijkse leven – het voedsel dat zij eten, de energie die zij verbruiken, hun investeringen, hun bankrekeningen – en hoe deze keuzes de systemen versterken die onze natuurlijke ecologische systemen ontmantelen.
We moeten een holistische benadering aannemen en vragen: “Waar komt mijn geld vandaan? Waar verdien ik het? Waar gaat het naartoe? Waar komt mijn voedsel vandaan? En hoe beïnvloedt mijn consumptiepatroon, of het nu energie is of mijn kleren zijn, de rest van de wereld?”
Maar dat is niet genoeg. We moeten kijken hoe we onze consumptie kunnen verminderen en opschonen – kijken naar de bronnen van onze consumptie – lokaal kopen, voedsel eten dat we verbouwen, ons eigen energieverbruik terugbrengen tot het laagst mogelijke per hoofd. We moeten ons ook verbinden met gemeenschappen die in de frontlinie staan en hen steunen – voorzien van middelen, geld, energie en actieve steun. We moeten activisten worden, omdat toekomstige generaties afhankelijk zijn van de acties van deze generatie. Dat geldt voor de Amazone en voor de regenwouden over de hele planeet. Dat geldt voor de visserij, onze oceanen, ons klimaat. En dat geldt voor democratie en rechtvaardigheid.
Het is tijd dat een mondiale beweging van massale solidariteit een holistische houding aanneemt bij alles wat zij doet, actie onderneemt teneinde de planeet te veranderen en dat ook spoedig doet. De komende 10 jaar zijn kritiek en zullen de toestand van onze planeet voor de komende duizend jaar bepalen. Dus dit is het moment.

Informatie: www.amazonwatch.org

Jason Francis is medewerker van Share International en gevestigd in Massachusetts, VS.